ششم آذر ماه

1365

جمهوری اسلامی ایران در پی اهانت تلویزیون دولتی ایتالیا به مقدسات ایران، روابط سیاسی با ایتالیا را به سطح کاردار تقلیل دارد و انجمن فرهنگی ایتالیا در تهران را تعطیل کرد  .

1357

کارکنان اداره برق تهران در اعتراض به حکومت نظامی مبادرت به قطع جریان برق در ساعت 30/20 تا 22 کردند تا مردم اخبار دولتی را گوش ندهند.

1353

در پی اجرای حکم اعدام روحانیون شیعه در عراق حوزه‌های علمیه قم و مشهد تعطیل شدند و مراجع تقلید در مجالس تدریس حاضر نشدند.

1351

مانورنظامی ایران، انگلستان و امریکا که از 27 آبان گذشته در آبهای خلیج فارس آغاز شده بود، خاتمه یافت.

1350

عده‌ای از طلاب در تهران و قم به دلیل تکثیر پیامهای امام خمینی بازداشت شدند.

1337

شاه رهسپار ایتالیا شد.

1334

خلیل طهماسبی و اکثر اعضای فدائیان اسلام توسط مأمورین فرمانداری نظامی بازداشت شدند.

1322

کنفرانس سران سه کشور امریکا، انگلیس و شوروی در تهران آغاز به کار کرد.

1311

رضاشاه در اقدامی عوامفریبانه با هدف فراهم سازی زمینه پذیرش قرارداد جدید نفتی با انگلیسی‌ها، امتیازنامه دارسی را به داخل بخاری افکند و آن را سوزاند و مردم این اقدام را جشن گرفتند. قرارداد تمدید امتیاز دارسی در اردیبهشت سال بعد میان تقی‌زاده و سرجان کدمن انگلیسی به امضا رسید.

1306

ایران و افغانستان یک پیمان امنیتی امضا کردند. دو طرف در این پیمان متعهد شدند از تعرض به حریم یکدیگر امتناع ورزند، در هیچ عملیات خصمانه علیه یکدیگر شرکت نکنند، عناصر مخالف را در خاک یکدیگر پناه ندهند و اختلافات را از راه دیپلماتیک حل کنند

پنجم آذرماه

1365

در پی فاش شدن سفر مک فارلین به تهران مشاور امنیت ملی ریگان، معاون وی و چند مقام دیگر برکنار شدند    .

1363

امریکا در بحبوحة جنگ عراق علیه ایران روابط دیپلماتیک خود را با بغداد پس از یک وقفه 17 ساله از سر گرفت    .

1358

امام خمینی طی حکمی فرمان تشکیل سازمان بسیج مستضعفین را صادر کردند    .

1358

موشه‌دایان طی نطقی در دانشگاه شهر دالاس گفت امریکا از ابتدا نباید تجهیزات نظامی فوق مدرن را در اختیار دولتهایی مانند ایران یا عربستان قرار می‌داد بلکه باید آنها را در اختیار اسرائیل بگذارد و پایگاه نظامی دائمی خود را برای نظارت بر تحولات خاورمیانه در اسرائیل بنا نهد    .

1357

در پی تیراندازی نظامیان حکومت شاه به بارگاه قدس رضوی، امروز سراسر کشور به دعوت امام خمینی تعطیل و عزای عمومی بود. بسیاری از کارمندان دولتی نیز از حضور در سر کارهای خود امتناع کردند    .

1357

آیت‌ الله شیخ محمد غروی کاشانی از روحانیون مبارز عصر پهلوی دوم در 85 سالگی دار فانی را وداع گفت    .

1353

حکم اعدام 5 روحانی شیعه در عراق که حامی امام خمینی و مبارزات ایشان بودند به اجرا درآمد    .

1349

عملیات خروج نظامیان انگلیسی از خلیج فارس تکمیل شد   .

1349

پاپ ژان پل ششم رهبر کاتولیکهای جهان وارد تهران شد و به حضور شاه شتافت.

1324

سفارت شوروی طی یادداشتی دخالت کشورش در شورش‌های قومی کردستان و آذربایجان را تکذیب کرد.

1323

ژنرال دوگل رئیس دولت فرانسه وارد تهران شد.

1322

روزولت رئیس جمهور امریکا در رأس هیئتی از مقامات سیاسی و نظامی کشورش به تهران آمد.

1322

چرچیل نخست‌وزیر انگلیس به اتفاق آنتونی ایدن وزیر خارجه آن کشور همراه با عده زیادی از مقامات انگلیسی وارد تهران شدند.

1321

محمدعلی فروغی ـ ذکاءالملک ـ وزیر دربار و نخست‌وزیر سابق در سن 67 سالگی درگذشت.

1300

مجلس شورای ملی خواستار پاسخ شدید دولت به تهدیدات دو دولت روسیه و انگلیس به خاطر واگذاری امتیازنفت شمال به کمپانی امریکایی «استاندارد اویل» شد.

1286

محمدعلی شاه نسبت به اقدام مجلس شورای ملی در کاهش بودجه دربار شدیداً اعتراض کرد

در اواخر جنگ جهانی اول، ایران دچار قحطی شد و ضایعات ناشی از این قحطی به جایی رسید که در خود پایتخت همه روزه عده‌ای پیر و جوان از گرسنگی تلف می‌شدند. راجع به شدت این قحطی مرحوم میرزا خلیل خان ثقفی (اعلم‌الدوله) طبیب دربار سلطنتی شرحی بسیار موثق در خاطرات پراکنده خود تحت عنوان «مقالات گوناگون» آورده است که عیناً در اینجا نقل می‌شود    :

«... از یکی از گذرگاههای تهران عبور می‌کردم. به بازارچه خرابه‌ای رسیدم که در آنجا دکان دمپخت‌پزی بود. روبروی آن دکان دو نفر پشت به دیوار ایستاده بودند. یکی از آنها پیرزنی بود صغیرالجثه و دیگری زنی جوان و بلندقامت    .

پیرزن که صورتش باز بود و کاسه گلینی در دست داشت، گریه‌کنان گفت: ای آقا، به من و این دختر بدبختم رحم کنید! یک چارک از این دمپخت خریده و به ما بدهید. مدتی است که هیچ‌کدام غذا نخورده‌ایم و نزدیک است که از گرسنگی هلاک شویم    .

من گفتم: قیمت یک چارک دمپخت چقدر است تا هر قدر پولش بشود بدهم خودتان بخرید  .
گفت: نه آقا، شما بخرید و به ما بدهید. چون ما زن هستیم و فروشنده ممکن است دمپخت را کم کشیده و مغبونمان نماید.
من یک چارک دمپخت خریده و در کاسه آنها ریختم. آنها همانجا مشغول خوردن شدند و به طوری سریع این کار را انجام دادند که من هنوز فکر خود را درباره وضع آنها تمام نکرده دیدم که دمپخت را تمام کردند. گفتم: اگر سیر نشدید یک چارک دیگر برایتان بخرم.

گفتند: آری، بخرید و مرحمت کنید. خداوند به شما اجر خیر بدهد و سایه‌تان را از سر اهل و عیالتان کم نکند.
از آنجا گذشتم و رسیدم به گذر تقی خان. در گذر تقی خان یکی دکان شیر برنج فروشی بود که شاید حالا هم باشد. در روی بساط یک مجمعة بزرگ شیربرنج بود که تقریباً ثلثی از آن فروخته شده بود و یک کاسه شیره با بشقابهای خالی و چند عدد قاشق نیز بر روی بساط گذاشته بودند.

من از وسط کوچه رو به بالا حرکت می‌کردم و نزدیک بود به محاذات دکان برسم که ناگهان در طرف مقابلم چشمم به دختری افتاد که در کنار دیوار ایستاده و چشم به من دوخته بود. دفعتاً نگاهش از سوی من برگشت و به بساط شیربرنج فروشی افتاد. آن دختر شش هفت سال بیشتر نداشت. لباسها و چادرنمازش پاره پاره بودو چشمان و ابروانش سیاه و با وجود آن اندام لاغر و چهره زرد که تقریباً به رنگ کاه درآمده بود، بسیار خوشگل و زیبا بود.

همینکه نگاهش به شیربرنج افتاد لرزش شدیدی در تمام اندامش پدیدار گشت و دستهای خود را به حال التماس به جانب من و دکان شیربرنج فروشی که هر دو در یک امتداد قرار گرفته بودیم دراز کرد و خواست اشاره‌کنان چیزی بگوید؛ اما قوت و طاقتش تمام شد و در حالیکه صدای نامفهومی شبیه به ناله از سینه‌اش بیرون می‌آمد، به روی زمین افتاد و ضعف کرد.

من فوراً به صاحب دکان دستور دادم که یک بشقاب شیربرنج که رویش شیره هم ریخته بود آورد و چند قاشقی به آن دختر خورانیدم. پس از اینکه اندکی حالش به جا آمد و توانست حرف بزند، گفت: دیگر نمی‌خورم. باقی این شیربرنج را بدهید ببرم برای مادرم تا او بخورد و مثل پدرم از گرسنگی نمیرد.(1)

نخست‌وزیر ایران در این تاریخ مرحوم مستوفی‌الممالک بود. وی با تمام قوای حکومتی که در اختیار داشت می‌کوشید تا جلوی محتکران بی‌مروت پایتخت را سد کند و برای انجام این منظور حتی حاضر شده بود که اجناس موجود در انبارهای آنها را عادلانه بخرد و در دسترس مردم گرسنه تهران بگذارد. در جزء کسانی که مقدار زیادی گندم و جو انبار کرده بودند خود احمدشاه بود.

نخست‌وزیر آماده بود که گندم و جوی احتکاری شاه را به سود مناسب خریداری کند، ولی احمدشاه زیر بار نمی‌رفت و میگفت که به هیچ‌وجه قیمتی کمتر از قیمت پرداخت شده به سایر محتکران پایتخت قبول نخواهد کرد. سرانجام مرحوم مستوفی‌الممالک به مرحوم ارباب کیخسرو شاهرخ که در آن تاریخ از طرف دولت مأمور خرید آرد و غله برای دکانهای نانوایی پایتخت بود، مأموریت داد که شاه را ملاقات و موجودی انبار او را به هر نحو که شده است خریداری کند.

میان احمدشاه و ارباب کیخسرو چندین ملاقات متوالی برای انجام این معامله صورت گرفت و شاه مثل یک بارفروش حسابی ساعتها برای گران‌ فروختن جنس خود چانه زد. سرانجام شاهرخ عصبانی شد و به شهریار محتکر گفت: اعلیحضرتا، آن روزی را که تازه به سن قانونی سلطنت رسیده و برای ادای سوگند به مجلس شورای ملی تشریف آورده بودید به خاطر دارید؟

شاه جواب مثبت داد. شاهرخ با کمال احترام به عرض رسانید: پس بدانید همان روز پس از انجام مراسم سوگند خوردن و پس از آنکه خداوند قادر متعال را گواه گرفتید که همیشه حافظ حقوق و آسایش ملت ایران باشید،(2) پیشانی مبارکتان به شدت عرق کرد، به طوری که دستمالی از جیب درآورده و عرق پیشانی خود را با آن دستمال پاک کردید.هنگام ترک جلسه فراموش کردید آن دستمال را با خود ببرید و روی میز خطابه جا گذاشتید و ما همان دستمال شاهانه را به یاد آن روز تاریخی کماکان در اداره کارپردازی نگاه داشته‌ایم. اعلیحضرتا، آیا مفهوم سوگند آن روز اعلیحضرت همین است که مردم تهران امروز از گرسنگی در کوی و برزنها بیفتند و بمیرند، در حالیکه انبارهای سلطنتی از آذوقه و مایحتاج آنها پر باشد؟

ولی این یادآوری عبرت‌انگیز بدبختانه تأثیری در وجود احمدشاه نبخشید، به طوری که شاهرخ ناچار شد موجودی انبار سلطنتی را همانطور که دلخواه احمدشاه بود، بخرد و پول آن را بپردازد.»

پی‌نویس‌ها
1. یادداشت‌های گوناگون دکتر خلیل خان ثقفی (اعلم‌الدوله) – صفحات 111-112.
2. سوگند سلطنتی (هنگام شروع سلطنت پادشاه جدید در ایران) با این جملات شروع می‌شود:
«من خداوند قادر متعال را گواه می‌گیرم و به کلام‌الله مجید و به آنچه نزد خدا محترم است قسم یاد می‌کنم که تمام هم خود را صرف‌ حفظ استقلال ایران نموده حدود مملکت و حقوق ملت را محفوظ و محروس بدارم. قانون اساسی و مشروطیت ایران را نگهبان بوده و بر طبق مقررات آن قانون سلطنت نمایم... و در تمام اعمال و افعال خود خداوند عز شأنه را حاضر و ناظر دانسته منظوری جز سعادت و عظمت دولت و ملت ایران نداشته باشم... الخ» - اصل 39 متمم قانون اساسی

چهارم آذرماه

1385

مصطفی مصباح زاده بنیانگذار روزنامه کیهان در سن 97 سالگی درگذشت  

    1357  

محل استقرار گارد شهربانی شهر زنجان مورد حمله مسلحانه قرار گرفت. سازمان چریکهای فدائی خلق مسئولیت این حمله را برعهده گرفتند    .

    1356  

دکتر منوچهر اقبال مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در سن 68 سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت. سکته وی یک ساعت پس از آنکه وی نزد هویدا از مقام خود استعفا کرده بود صورت گرفت  .

1356

جیمی کارتر رئیس جمهور امریکا سازمان «سیا» را به علت عدم توانائیش در پیش‌بینی حوادث ایران مورد انتقاد قرار داد.

1353

در پی بازداشت 150 نفر از روحانیون شیعه در عراق، 5 نفر از آنان که طرفدار نهضت امام خمینی بودند محکوم به اعدام شدند. 30 نفر از روحانیون لبنانی در تلگرافی از آیت‌الله خوئی در نجف خواستار اقدام وی در جلوگیری از اجرای حکم شدند.

1336

مانور مشترک دریائی ایران، امریکا، انگلیس، ترکیه و پاکستان در دریای عمان و بندر کراچی برگزار شد.

1334

وزیر خارجه شوروی با احضار کاردار ایران مراتب اعتراض خود را به پیوستن ایران به پیمان بغداد اعلام کرد.

1322

استالین به همراه مولوتف وزیر خارجه شوروی و جمعی دیگر از بلندپایگان این کشور وارد تهران شدند.

1300

سفارت انگلیس در نامه‌ای به وزارت امور خارجه، به تصمیم دولت ایران برای واگذاری امتیاز نفت شمال به کمپانی امریکائی «استاندارد اویل» اعتراض کرد.

1286

چهارم بهمن ماه