لیک اندر مرگ مردان بزرگ عالمی گرید برای عالمی             

                                              لاجرم در مرگ مردانی چنین گفت باید ای دریغا عالمی

خاندان بزرگ و معروف یثربی کاشانی از سادات نجیب کاشان هستند که سابقه دیرینه‌ای در علم، تقوا و ادب دارند، و علامه آمیرسید علی یثربی یکی از چهره‌های نامدار و ماندگار این سلسله است که فقیهی محقق، مجتهدی اصولی و عالمی متقی و پرهیزگار بود.

 او در شهر مقدس کربلا دیده به جهان گشود و تنها پنج سال از بهار عمرش می‌گذشت که همراه والد عالم و فاضلش، آیة‌اللّه سید محمدرضا یثربی پشت مشهدی به کاشان بازگشت. وی که کودکی مستعد و باهوش بود، پس‌از فراگیری خواندن و نوشتن، مقدمات دروس دینی وحوزوی را نزد پدر و بعضی اساتید کاشان شروع کرد و تا پایان دوره سطح ادامه داد، سپس با راهنمایی پدرش برای ادامه تحصیلات عالی حوزوى، عازم حوزه علمیه نجف اشرف شد .

در این حوزه با برکت در دروس خارج فقه و اصول اعاظم و اساتید بزرگی همچون  آیات عظام علامه سید محمدکاظم یزدی (صاحب عُروَةُالوُثقی)،آقا ضیاء‌الدین عراقى،  علامه میرزای نائینى، آقا سید ابوالحسن اصفهانى و شریعت اصفهانی،  به‌طور مستمر شرکت کرد تا با کسب بهره‌های علمی و اخلاقی به درجات عالیه علم و کمال دست یافت.

 این فقیه محقق، از جایگاه ویژه‌ای نزد اساتید خود، مخصوصا آقا ضیاءالدین عراقی برخوردار بود و در جمع شاگردان ایشان، هم‌چون ستاره‌ای می‌درخشید.

مؤلف کتاب آینه دانشوران می‌نویسد: مرحوم آیة‌اللّه آقا ضیاءالدین عراقی به میر سید علی یثربی فرموده بود: در میان تلامذه سیدنا الاستاذ، آقا سید محمد فشارکی اصفهانى، سید علی یزدی لب‌خندقی بود که استاد، موقع حرکتش، وی را با اشک بدرقه کرد و از جدایی او هنگام بازگشت به ایران سوخت. در میان شاگردان من نیز شما موقعیت خاصی داری و مرا با جدایی و فراق خود، مبتلا به حسرت می‌نمایى.

چنا‌ن‌چه آقا شیخ ذبیح‌اللّه قوچانی هم که خود از شاگردان آقا ضیاء و از هم‌درسان آقا سیدعلی یثربی بود، گفته است: در درس آقا ضیاء حاضر بودیم، یکی از شاگردان ممتاز آقا ضیاء، از وی سؤالی کرد که آقا ضیاء در پاسخ فرمود: خدا مثل آقا سید علی یثربی را از من می‌گیرد و تو را با من مواجه می‌کند .

 آیة‌اللّه العظمی یثربی پس از هفت سال اقامت در نجف اشرف به درخواست پدر، به کاشان بازگشت و به امر تدریس و اقامه جماعت مشغول شد. ایشان در سفری که به همراه پدرش به قم داشت، در دیدار با آیة‌اللّه‌العظمی حاج شیخ عبدالکریم حایرى، پیشنهاد ایشان را جهت اقامت در قم پذیرفت و در سال 1341 به قم مراجعت و به تدریس و تربیت شاگردان پرداخت.

این عالم ربانی پس‌از چند سال تدریس سطوح عالی و تربیت شاگردانی زبده، به تدریس خارج اصول پرداخت که علاوه بر شاگردان دوره سطح عالی ایشان، برخی از فضلا و بزرگان حوزه نیز در این درس شرکت می‌کردند و از فیض حضورش بهره‌مند می‌شدند. این دوره که هفت سال به‌طول انجامید، برکات زیادی برای حوزه نوپای قم به همراه داشت و شاگردان محقق و زبده‌ای  هم چون حضرات آیات عظام سید شهاب الدین مرعشی نجفی، سیدمحمد محقق داماد، حضرت امام خمینی ، میرزا خلیل کمره‌ای و میرزاهاشم آملی و برادر گرامیش سید مهدی یثربی  تربیت شدند که هرکدام مایه افتخار روحانیت شدند.

از این عالم مخلص آثار زیادی بر جای مانده همچون رساله سفینة النجاة، حاشیه بر عروةالوثقى، جزواتی در اصول و ... .

آیة‌اللّه یثربی در سال 1347 قمری که پدر فاضلش به رحمت ایزدی پیوست، به کاشان بازگشت و در جای پدر به اقامه جماعت، تدریس، تربیت طلاب و امور دینی مردم پرداخت. و تا زمانی که مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حایری زنده بودند، هرماه یک بار به دیدار ایشان در قم می‌رفت و در مسایل مهم، مشورت و گفتگو می‌کردند.

 آیة‌اللّه یثربی علاوه برجامعیت علمى، عالمی آگاه به زمان بود و نسبت به حیله‌گری غربی‌ها برای ایجاد فتنه در میان مسلمانان و حذف تدریجی اسلام توسط استعمارگران مخصوصا استعمار پیر انگلیس، حساس و آگاه بود و پیوسته خطر آن را گوشزد می‌کرد، به‌طوری‌‌که این سخن وی که اگر دو خروس در محله به هم بپرند، زیر سر انگلیس است، در بین مردم و مریدان ایشان، مشهور و ورد زبان شده بود.

ایشان درباره محمدرضا شاه که در ابتدای کار، مردم فریب ظواهر او را خورده بودند، می‌فرمود: این، از پدرش بدتر است، زیرا پدرش بی‌سواد بود و این در اروپا درس خوانده است.

این فقیه و اصولی بزرگ، از نظر اخلاقی نیز مراحل بالایی را طی کرده و مردی خود ساخته بود، با این که در شمار مراجع تقلید به حساب می‌آمد، اما در مسأله تقلید، مردم را به مرجع عام شیعه، آیة‌اللّه‌العظمی بروجردی قدس‌سره ارجاع می‌داد. زندگی‌اش ساده و مردی بسیار متواضع بود، و بیشتر اوقات، مردم به خاطر سادگی در لباسش، او را با خادم منزلش اشتباه می‌گرفتند از نظر مال و ثروت، از خودش چیزی نداشت و آن‌چه از وجوهات شرعیه به دستش می‌رسید، بین فقرا تقسیم می‌کرد.

 یک بار چند نفری از اهالی کاشان خواستند ایشان را به حج ببرند، اما او عذر آورد؛ یکی از آنها سئوال کرد که چرا به حج نمی‌روید؟ فرمود: با این پولی که می‌خواهید خرج من کنید، بروید به اهالی فقیر منطقه کمک کنید.

حضرت آیة‌اللّه مرعشی نجفی که در حوزه‌های علمیه مختلف، از علم و کمالات ده‌ها استاد بزرگ علوم عقلی و نقلی بهره بردند، درباره استادشان آقا میرسیدعلی یثربی چنین گفته‌اند: لسان حقیر، الکن است از جلالت ایشان و تقوا و دیانتش؛ به‌قدری این مرد، محکم بود در دیانت، و به‌قدری باتقوا و پرهیزگار و وارسته و بی‌آلایش، که اصلا و ابدا به خود نمی‌گرفت که من کسی هستم. رفتارش مثل یک طلبه عادی بود...

یکی دیگر از ویژگی‌های این فقیه فرهیخته، عشق و علاقه شدید به اهل بیت علیهم‌‌السلام به ویژه حضرت اباعبداللّه‌الحسین علیه‌السلام بود. یکی از طلاب می‌گوید: از آیة‌اللّه یثربی سؤال کردم که علت موفقیت شما در امر تحصیل چه بود؟ فرمود: توسلات به اهل بیت عصمت و طهارت.

ایشان همه ساله روزهای تاسوعا و عاشورا در بقعه حبیب بن موسی علیه‌السلام منبر می‌رفت و پس از وعظ و نصیحت، به طور مفصل روضه می‌خواند. در یکی از منبرها فرمود: من اگر چه روضه‌خوان نیستم، ولی افتخار می‌کنم که خاک قدم روضه‌خوان‌ها را سرمه چشمم کنم. یکی از فضلا از آیة‌اللّه یثربی نقل کرده که آن مرحوم فرمود: زمانی که در نجف تحصیل می‌کردم، مدتی حقوق ماهیانه‌ام به دستم نرسید و نذر کردم از نجف به کربلا بروم. وقتی به کربلا رسیدم، بعداز زیارت امام حسین علیه‌السلام و 72 تن، فکر می‌کردم که به کدام یک از شهدا متوسل شوم، بعد از مدتی به حضرت قاسم فرزند امام حسن علیهما‌السلام متوسل شدم، دقایقی نگذشت که شخصی از پشت‌سر، مرا صدا کرد و گفت: آقا میرسیدعلی صدتومان برای شما از کاشان رسیده است .

 توصیه‌های ارزشمندی از آیة‌اللّه یثربی باقی مانده که به برخی از آنها اشاره می‌شود: طلبه خوب، اگر ضعف او را ببرد، به سوی کسی دست دراز نمی‌کند. ‌تمام علما و مراجع، باید با آقای بروجردی موافق باشند و تا زنده است، نیازی به نوشتن رساله دیگری نیست، چون عَلَم به دست آقای بروجردی است، رساله هم باید یکی باشد.تاریخ بخوانید و بدانید که تاریخ چیزها یاد می‌دهد. ‌ ‌تحقیقی باشید، نه تقلیدى، اگر تقلیدى؛ باشید ابن‌الوقت می‌شوید. ‌

‌

این فقیه عالی‌قدر پس‌از یک عمر تلاش و خدمت خالصانه به اسلام، سرانجام در سحرگاه پنجم رجب‌المرجب 1379 قمری برابر با سیزدهم دی ماه 1338 شمسی براثر عارضه قلبی در 68 سالگی دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت. انتشار خبر فقدان این عالم ربانی، حوزه‌های علمیه و خطه‌عالم پرور کاشان را در سوگ و ماتم فرو برد و ‌با تشییع بی‏نظیری در کاشان در جوار قبر پدرش درصحن امامزاده حبیب بن موسی(علیه السلام) مدفون گردید. ‌